Predavanje: Analiza strukture i hemijskog sastava predmeta kulturne baštine savremenim fizičko-hemijskim metodama
- Dott. Stefano Ridolfi, diplomirani fizičar i naučnik u konzervaciji, Arsmensurae, Rim
- Dr Daniela Korolija Crkvenjakov, diplomirani konzervator-restaurator , doktor multidisciplinarnih nauka istorije i filozofije prirodnih nauka i tehnologije, Galerija Matice srpske, Novi Sad
- Dr Maja Gajić Kvašćev, dipl. fizičar, doktor tehničkih nauka, INN ‘Vinča’, Beograd
Predavanje se sastoji iz tri dela:
U prvom delu će gostujući predavač iz Italije, fizičar i naučnik u konzervaciji Stefano Ridolfi, predstaviti originalan pristup naučnim analizama umetničkih dela kroz priču o restauraciji oltarske slikeLuke Sinjorelija (Luca Signorelli) iz 1517. godine. U skladu sa savremenim pristupom u konzervaciji i restauraciji slika, restauratorske radove poznate renesansne slike su pratila nedestruktivna i mikrodestruktivna ispitivanja: multispektralne imidžing metode, neinvazivne spektroskopske analize (XRF i Raman), da bi na kraju bilo uzeto svega 5 mikro-uzoraka sa originalne slike na kojima su zatim sprovedena stratigrafska ispitivanja optičkim mikroskopom , SEM-EDS i micro-FTIR. Pored dragocenih podataka o tehnici i istoriji nastanka renesansnog remek-dela, ova kampanja ispitivanja je poslužila i za proveru mogućnosti instrumenata, kao i za organizaciju seminara u okviru kojih je privučena brojna publika. Naučna ispitivanja renesansne slike su korišćena izmedju ostalog i kako bi se fizičko-hemijska ispitivanja približila i onima koji imaju malo predznanja o prirodnim naukama. Tako je XRF spektroskopija bila osnova za priču o hemiji, rendgenski snimci za priču o gustini i prodiranju zračenja, infracrvena spektroskopija za priču o linearnoj optici, i tako dalje. Na kraju projekta restauracije bilo je jasno da je kroz naučnu dijagnostiku o slikama lako uvesti kompleksne naučne pojmove, pričajući o umetnosti, ali imajući na umu prirodne nauke.
U drugom delu predavanja, dr Daniela Korolija Crkvenjakov, konzervator Galerije Matice srpske, predstaviće naučna analize pravoslavnih ikona, kao model koji se sprovodi u Srbiji, u saradnji muzeja i drugih institucija posvećenih zaštiti kulturnog nasleđa i naučnih instituta posvećenih razvoju prirodnih nauka. Značaj saradnje naučnika i restauratora biće prikazan kroz rezultate ispitivanja pravoslavne ikone Blagovesti, nepoznatog ikonopisca 16. veka kao i kroz aktivnosti Otvorenog ateljea Galerije Matice srpske. Ovakva ispitivanja donose podatke o sličnostima i razlikama u umetničkom nasledju u različitim delovima Evrope i stvaraju osnovu za proučavanje kulturnih veza i uticaja, tokova informacija i materijala koje su koristili slikari, a pre svega služe boljem poznavanju sopstvene kulturne baštine. Istovremeno, kroz saradnju sa naučnim istitutima, formiraju se stručnjaci i multidisciplinarni timovi koji se zatim uključuju u bilateralne i evropske projekte.
Nakon kraće pauze, u trećem delu predavanja, dr Maja Gajić Kvašćev, naučni saradnik INN „Vinča” iz Beograda će predstaviti savremenu naučnu metodologiju analize keramičkih artefakata. Keramika, uz kamene artefakte, predstavlja onu vrstu arheološkog materijala koja je najbolje očuvana, najmanje podložna uticaju proteklog vremena i zastupljena u velikim količinama. Zahvaljujući tim osobinama, keramika je material koji pruža najviše mogućnosti za različite analize i studije: ona je izvor informacija o tehnološki inovacijama, hronologiji, strategijama opstanka, aktivnostima u okviru domaćinstva, razmeni i trgovini, simboličkim sistemima, ritualima, religiji i mnogim drugim. Keramički predmeti i njihovi ostaci se mogu izučavati u kontekstu porekla proizvodnje ili tehnologije izrade, kao i distribucije određenih vrsta posuda ili čitavih grupa. Ovakve studije porekla imaju na raspolaganju čitav arsenal različitih tehnika (kako analitičkih, tako i statističkih) da bi došle do odgovora na postavljena arheološka pitanja. Posebno mesto u dugoj listi analitičkih tehnika pripada nedestruktivnim analizama kao što su IC ili Ramanska spektroskopija, PIXE ili XRD. Među njima se posebno izdvaja, kao najčešće korišćena energetski disperzivna rendgenska fluorescentna (EDXRF) spektrometrija, koja se pokazala efikasna i pogodna za izučavanje porekla arheološke keramike.
Imajući ovo u vidu, kao i činjenicu da su sistematska analitička ispitivanja keramičkih artefakata sastavni deo svih savremenih studija porekla, biće prikazani rezultati istraživanja dobijeni pomoću nekoliko najčešće korišćenih analitičkih postupaka, kroz diskusiju o načinima primene standardnog analtičkog postupka, proceni informativnosti dobijenog rezultata, primeni određene metode multivarijantne analize i proceni dobijenog rezultata.